Choroby cywilizacyjne są dobrze znane każdemu współczesnemu człowiekowi — trudne do wyleczenia alergie, częste przeziębienia, katar i zapalenie oskrzeli, chroniczne zmęczenie i osłabienie, problemy z żołądkiem i jelitami oraz bóle brzucha. Objawy obsesyjno-kompulsywne, wymuszające zmiany w stylu życia i powodujące duży dyskomfort, który często staje się powodem licznych wizyt u lekarzy. Leczenie kończy się, ale objawy pozostają.

Co mogą nam powiedzieć takie zaburzenia?

Zły stan zdrowia, nasilające się dolegliwości, niewyjaśnione objawy ze strony różnych układów organizmu — oddechowego, odpornościowego, nerwowego, pokarmowego i innych — są zwykle przepisywane współczesnemu stresującemu rytmowi życia, ciągłemu przeciążeniu emocjonalnemu i fizycznemu, które wywołują ogólne zmęczenie i obniżoną odporność. W rzeczywistości przyczyn tego stanu może być wiele, a bardzo często dolegliwość ta jest spowodowana tylko jednym negatywnym czynnikiem, np. zarażeniem helmintami. W celu ustalenia dokładnej przyczyny dolegliwości i stwierdzenia, czy doszło do zarażenia pasożytami, konieczna jest wizyta u lekarza ogólnego, gastroenterologa lub alergologa-immunologa.

Jeśli podejrzewa się, że przyczyną dolegliwości są pasożyty, lekarz zaleci wykonanie testów na obecność pasożytów. Dostępnych jest kilka testów służących do wykrywania infekcji helmintami. Leczenie jest zazwyczaj dość proste — przepisuje się specjalny lek przeciwrobaczy (anthelmintic). Jeśli problem zostanie zignorowany, pasożyty w organizmie mogą prowadzić do bardzo poważnych chorób i nieszczęśliwych następstw.

Objawy zakażenia pasożytami u dorosłych

Zakażenie robakami u większości dorosłych wiąże się z dziećmi, a ta ugruntowana opinia ma wyjaśnienie: małe dzieci mogą nie przestrzegać zasad higieny, przebywają w dużych grupach dzieci itd. Jednak zarażenia helmintami występują również u dorosłych. Co więcej, pasożyty w organizmie mogą wywoływać objawy, których osoba niebędąca lekarzem nigdy nie skojarzyłaby z zarażeniem helmintami.

Na przykład, pasożyty mogą przyczyniać się do powstawania alergii, ponieważ same (i ich produkty odpadowe) są alergenami, a ponadto zaburzają mechanizmy obronne układu immunologicznego, co prowadzi do obniżenia odporności. Pojawiają się różne reakcje alergiczne (katar, łzawienie, wysypka skórna, obrzęk, biegunka) na znane pokarmy, pyłki, kurz domowy, które szybko się nasilają. Na tle zmian w układzie odpornościowym pojawiają się częste ostre infekcje dróg oddechowych i pogarsza się ogólne samopoczucie.

Inwazja pasożytów może mieć wpływ na układ pokarmowy, w następujący sposób:

• Bóle w górnej części brzucha, w okolicy pępka,
• Często występują wzdęcia,
• Biegunka,
• Bolesne skurcze w podbrzuszu,
• Zaparcia,
• Swędzenie.

Objawy te mogą świadczyć o zarażeniu askarydami, które żyją głównie w jelicie cienkim i dlatego powodują wyżej wymienione dolegliwości. Bolesne skurcze w podbrzuszu, zaparcia i swędzenie w okolicy odbytu są bardziej charakterystyczne dla zarażenia owsikami, ponieważ są one zlokalizowane w jelicie grubym. W przypadku wszystkich inwazji robaków apetyt jest osłabiony i może zarówno wzrosnąć, jak i zaniknąć.

Niektóre zarażenia robakami, takie jak bąblowica i opistorchiasis, przebiegają bezobjawowo.

Powikłania infekcji helmintami, które rozwijają się bez leczenia, są następujące (niektóre z nich są wymienione):

• Niedokrwistość występuje z powodu zaburzonego wchłaniania składników odżywczych z jelita, przyswajania witamin i białek; badania wykazują, że nawet łagodne zarobaczenie może powodować takie zaburzenia;
• Niedrożność jelit, która występuje częściej u dzieci poniżej 10 roku życia;
• Zatkanie oskrzeli (w przypadku askarydozy) i związane z tym objawy ze strony układu oddechowego;
• Żółtaczka (w askarydozie) spowodowana niedrożnością dróg żółciowych.

Dorośli mogą zarazić się pasożytami poprzez spożywanie pokarmów, które nie zostały odpowiednio ugotowane (np. ryb lub mięsa), lub przez nieodpowiednio umyte zioła. Niebezpieczne helmintony mogą przedostać się do organizmu człowieka ze zwierząt domowych, takich jak psy, koty i żółwie. Z tego powodu nawet dorośli powinni okresowo poddawać się badaniom na obecność robaków, zwłaszcza jeśli występują uporczywe objawy ze strony układu pokarmowego.

Diagnostyka zarażenia helmintami

• Sprawdzanie kału pod kątem obecności jaj robaków

Niektóre zarażenia helmintami są bardzo trudne do zdiagnozowania w kale, ze względu na cykl życiowy pasożyta, np. w przypadku askaryozy — w takich przypadkach konieczne jest oznaczenie we krwi przeciwciał przeciwko helmintom. W przypadku wykrycia pinwormów test ma charakter informacyjny.

• Badania krwi na obecność przeciwciał przeciwko helmintom

Testy te są zalecane w celu wykrycia obecności w organizmie patogenów, takich jak askary, toksokary i inne. Testy są dokładne i pozwalają wykryć obecność infekcji pasożytniczej.

Często wykonywane badania — szczegółowe testy na obecność robaków, a także ogólne i biochemiczne badania krwi — pozwalają zidentyfikować bardziej niebezpieczne problemy zdrowotne, które wymagają natychmiastowego leczenia i mogą być śmiertelne.